Kiedy odbyła się Ostatnia Wieczerza? Czy z 14 na 15 abib? - część 2

Kontynuujemy analizę Paschy, Przaśników i Pamiątki śmierci Chrystusa.

Kiedy odbyła się Ostatnia Wieczerza?

Wbrew pozorom, odpowiedź nie jest ani łatwa ani prosta. Ewangelie: Mateusza, Marka i Łukasza sugerują, że Ostatnia Wieczerza była spożywana wieczorem z 14 na 15 abib po zachodzie słońca. W kalendarzu Izraelitów był to już nowy dzień. W takim ujęciu, dzień ukrzyżowania wypadał 15 abib.
Ewangelia Jana wskazuje, że ukrzyżowanie Chrystusa nastąpiło w dniu przygotowania do Paschy tj. 14 abib. Stąd też Ostatnia Wieczerza mogła odbyć się wieczór wcześniej.

Tutaj w pierwszej części, zaczęliśmy porównywać te święta:

https://jesu.pl/pascha-przasniki-pamiatka-czy-to-jest-jedno-swieto-czesc-1

Pascha 14 abib

Przypomnijmy zasady ze Starego Testamentu.

Czternastego abib po zachodzie słońca, należało spożyć Paschę.
Rano czternastego abib był koniec Paschy.
Piętnastego abib po zachodzie słońca zaczynało się Święto Przaśników:

„W pierwszym miesiącu, czternastego dnia miesiąca, wieczorem/po zachodzie słońca(6153) – lub – między dwoma wieczorami(liczba dualna), jest Pascha dla JHWH. A piętnastego dnia tego miesiąca jest Święto Przaśników dla JHWH – przez siedem dni będziecie jedli tylko przaśne chleby” – Kapłańska 23:5-6.

„Dziesiątego dnia tego miesiąca niech się każdy postara o baranka dla rodziny, o baranka dla domu. Będziecie go strzec aż do czternastego dnia tego miesiąca, a wtedy zabije go całe zgromadzenie Izraela wieczorem/po zachodzie słońca(6153) – lub – między dwoma wieczorami(liczba dualna)”” – Wyjścia 12:1-3 i 6.

„tam złożysz ofiarę paschalną wieczorem(6153 l.p.) kiedy słońce zachodzi, w godzinie wyjścia swego z Egiptu, upieczesz i spożyjesz ją na miejscu, które sobie obierze JHWH, Bóg twój, a rano zawrócisz i pójdziesz do swoich namiotów” – Powtórzonego Prawa 16:5-7.

Ostatnia Wieczerza z 13 na 14 abib?

Izraelici przygotowują się do Paschy, która miała odbyć się 14 abib po zachodzie słońca.

14 abib ma dwa wieczory:

pierwszy wieczór z 13 na 14 abib,
drugi wieczór z 14 na 15 abib. Po zachodzie słońca, zaczyna się 15 abib Święto Przaśników.

Według Jana, Izraelici jeszcze nie zjedli Paschy, a już sądzono i mordowano Chrystusa. Z tego wynika, że Chrystus jest już po Wieczerzy. Mogła ona odbyć się wieczorem z 13 na 14 abib, ponieważ najbardziej prawdopodobną datą izraelskiej Paschy był wieczór z 14 na 15 abib:

„Prowadzili więc Jeszu od Kaifasza do pretorium/siedziby namiestnika; a było rano; ale sami nie weszli do pretorium/siedziby namiestnika, aby się nie skalać/zanieczyścić, by móc zjeść Paschę” – Jana 18:28.

„A był to Dzień Przygotowania Paschy, około szóstej(dwunastej) godziny i powiedział do Judejczyków: Oto wasz Król” – Jana 19:14.

Ostatnia Wieczerza z 15 na 16 abib?

Poniższe wersety mogą wskazywać, że Ostatnia Wieczerza, na której Chrystus ustanowił Pamiątkę Swojej śmierci odbyła się 15, a być może nawet 16 abib. Analizujemy te wersety, zgodnie z przekazem księgi Kapłańskiej 23:5-6. Pierwszy dzień Przaśników to 15 abib.

Jeżeli Wieczerza odbyła się 15 abib po zachodzie słońca, to było już 16 abib:

„W pierwszym dniu Przaśników podeszli do Jeszu uczniowie i zapytali: gdzie chcesz, abyśmy przygotowali Ci do spożycia Paschę?” – Mateusza 26:17

„A pierwszego dnia Przaśników(106-bez zakwasu), gdy ofiaruje się Paschę(3957), zapytali Go Jego uczniowie: gdzie chcesz, abyśmy poszli i przygotowali, byś mógł zjeść Paschę?” – Marka 14:12.

„Przyszedł dzień Przaśników, w którym należało ofiarować Paschę” – Łukasza 22:7.

Dwa nurty ustanawiania daty

Zobaczmy, co na temat ustanawiania daty piszą źródła internetowe.

=> początek źródła

Trzeba pamiętać, że doba przebiegała od zachodu słońca do następnego zachodu słońca. W związku z tym w potocznym języku mówimy o dwóch „wieczorach” odnoszących się do 14 abib:

Wieczór otwierający 14 abib – to moment, gdy kończy się 13 abib (zachód słońca) i zaczyna się doba 14 abib.
Wieczór zamykający 14 abib – to moment, gdy kończy się doba 14 abib (kolejny zachód słońca), a rozpoczyna się 15 abib.

Biblia hebrajska, mówiąc o „14 dniu wieczorem” czy „między dwoma wieczorami” (hebr. bein ha-arbayim), może brzmieć dwuznacznie dla nas, współczesnych czytelników.

Stąd biorą się dwa główne nurty interpretacji:

Interpretacja „początku 14 abib” (mniejszościowa tradycyjna, spotykana np. u niektórych grup karaitów czy samarytan). W takim ujęciu „14 wieczorem” to zaraz po zakończeniu 13 abib.
Interpretacja „końca 14 abib” (tradycyjna, faryzejsko-rabiniczna). Tu „14 wieczorem” rozumie się jako popołudnie/koniec dnia 14 abib, tuż przed nastaniem 15 abib.

Stąd mamy:

14 abib po południu – ofiara baranka w świątyni (między dwoma wieczorami).
Zachód słońca kończący 14 abib – formalny początek 15 abib.
Wieczerza paschalna – to noc 15 abib (chociaż Biblia może w dalszym ciągu mówić „14 dnia wieczorem” w sensie starożytnej terminologii, bo to wciąż był ten sam cykl dobowy „14-ty → 15-ty”).

Konkluzja:

Z punktu widzenia głównej tradycji „14 abib wieczorem” w Księdze Wyjścia to popołudnie/schyłek 14 abib (tzw. bein ha-arbayim), a nie początek 14 abib.
Tym samym ofiara paschalna była składana pod koniec 14 abib (ok. godz. 15:00–17:00), a zaraz po nastaniu zmroku (czyli już formalnie 15 abib) spożywano baranka.
Istnieje jednak interpretacja mniejszościowa (m.in. karaici), wedle której „14 abib wieczorem” to wieczór z 13 na 14 abib.

W historii egzegezy pojawiły się różne teorie, próbujące wyjaśnić rozbieżności dat:

Dwa różne kalendarze (galilejski i jerozolimski).
Jedna grupa obchodziła Paschę dzień wcześniej, druga dzień później.
Mogłoby to tłumaczyć, dlaczego Chrystus i uczniowie spożywali Paschę według innego liczenia (synoptycy), a kapłani w Jerozolimie przygotowywali się do niej dopiero nazajutrz (Jan).
Różna interpretacja „dnia przygotowania”.
W Ewangelii Jana „dzień przygotowania” nie musi oznaczać wyłącznie dnia przed Paschą, lecz również przygotowanie do szabatu przypadającego w okresie Paschy.
Celowa redakcja teologiczna Jana.
Jan może kłaść nacisk na to, że Chrystus umiera jako Baranek Paschalny w chwili, gdy w świątyni zabijano baranki. Stąd umieszczenie wydarzeń „w dniu przygotowania”.

=> koniec źródła

I jeszcze pewne wyliczenia:

12 na 13 abib -„Prowadzili więc Jeszu od Kaifasza do pretorium/siedziba namiestnika; a było rano; ale sami nie weszli do pretorium/siedziby namiestnika, aby się nie skalać/zanieczyścić, by móc zjeść Paschę” – Jana 18:28. W przypadku, gdy izraelska Pascha odbywała się pierwszego wieczora, czyli z 13 na 14 abib po zachodzie słońca, to opis Jana: „a było rano” pochodzi z 13 abib rano. Wtedy dokonują procesu morderstwa Chrystusa, więc Wieczerza powinna odbyć się przed tymi zdarzeniami, czyli z 12 na 13 abib po zachodzie słońca/wieczorem.
13 na 14 abib – „A był to Dzień Przygotowania Paschy, około szóstej(dwunastej) godziny i powiedział do Judejczyków: Oto wasz Król” – Jana 19:14. Według tego wersetu pascha nie odbyła się jeszcze, a już jest po Wieczerzy skoro mordują Chrystusa. Jeżeli Izraelici odbywali Paschę z 14 na 15 abib po zachodzie słońca, to w takiej sytuacji, Wieczerza odbyła się wieczorem/po zachodzie słońca z 13 na 14 abib.

Podsumujmy

W Starym Testamencie z przytoczonych wersetów z Ksiąg: Kapłańskiej, Wyjścia i Powtórzonego Prawa wynika, iż izraelska Pascha odbywała się z 13 na 14 abib po zachodzie słońca. Uroczystość trwała do rana, ponieważ wtedy mieli rozejść się do namiotów: „a rano zawrócisz i pójdziesz do swoich namiotów”. Od 15 abib zaczynało się święto Przaśników i wtedy: „przez siedem dni będziecie jedli tylko przaśne chleby”.

Nowy Testament dokonuje pewnych zmian:

„Przybliżało się święto Przaśników zwane Paschą” – Łukasza 22:1.

„I przyszedł dzień Przaśników, w którym trzeba było ofiarować Paschę” – Łukasza 22:7.

Nazewnictwo w Nowym Testamencie mogło być inne, niż w Starym Testamencie.

Przaśniki to była Pascha, więc pierwszy dzień Przaśników, to był pierwszy dzień Paschy – mógł wypadać 14 abib rano. Wtedy Ostatnia Wieczerza najprawdopodobniej odbyła się po zachodzie słońca z 14 na 15 abib.